Ivar Mortensson-Egnund: Døla-Visa

I Språkåret 2013 kan det vere god grunn til å minnast Ivar Mortensson-Egnund (1857–1934) og «Døla-Visa», også kjend som «Flaumen går». Han skreiv denne visa i 1906 og tok den med i 1929-utgåva av diktsamlinga På ymse gjerdom. Songane åt Savalguten (1890). Det er ei kvikk og optimistisk vårvise både på den eine og andre måten: i naturen, politisk og språkleg, noko som går fram av dei følgjande to strofene i den åtte strofer lange visa. Visa går på melodien til ein gammal bruremarsj:

Flaumen går,
i Norig er vår,
bjørka sprett i dalom.
Døla-kar
traust og hard
vil rydja fedra-gard.
Sjå kor det losnar i alle lidom,
skrida fer etter bergesidom.
Flaumen går,
i Norig er vår,
og dølann er det som rår.

Um seint me kjem,
so er det med klem.
Me vi garden rydje.
Bonde-mål,
kvasst som stål,
gjev inkje lenger tol.
Norskt mål vil me i Norig hava,
inkje lenger med dansken kava.
Bonde-mål,
kvasst som stål,
gjev inkje lenger tol.

Ivar Mortensson-Egnund kom frå bondemiljø i Alvdal. I vaksen alder var han redaktør i nynorskavisa Fedraheimen, han skreiv og gav ut bøker om mange emne, han var anarkist, gardbrukar, prest, eddadikt- og bibelomsetjar. Ikkje minst var han glødande oppteken av norsk folkekultur og tråla norske bygder på jakt etter Draumkvedet og andre folkeviser. Særleg reiste han mykje i Telemark. I 1879 var han huslærar i Lårdal, og da Oscar II kom på besøk med båt på Telemarksvatna, organiserte Mortensson eit bondebryllaup til ære for svenskekongen. Alle Draumkvede-forskarar kjenner Mortenssons teori om korleis «Draumkvedet» vart til. Det vart dikta av raulendingen og abbeden Runolv i Lyse kloster midt på 1100-talet, truleg i jula 1147, meinte Ivar Mortesson-Egnund.

Olav